DİSLEKSİ / ÖĞRENME BOZUKLUĞU

 

Disleksi ilk kez 1881 yılında tanımlanmıştır. Disleksi Dünya Nöroloji Federasyonu tarafından “Geleneksel eğitim ortamında” yeterli zekaya ve sosyal kültürel fırsata sahip olasına rağmen okumayı öğrenme ile kendini gösteren bir bozukluk olarak tanımlanmıştır.

Disleksi ile ilgili ilk bulgular 1896 yılında İngiliz doktor olan W. Pringle Morgan tarafından elde edildi ve British Medikal Journal’de yayımlanmıştır. Morgan makalesinde 14 yaşında olan Percy adındaki erkek çocuğunun her zaman akıllı ve zeki bir tutum içinde olduğunu, yaşıtlarıyla kıyaslandığında oyunlarda hızlı olduğunu ve arkadaşlarından geride kalan hiçbir yönünün olmadığını, ancak okuyamadığını belirtiyor. Kısaca disleksi, akıcı okuma ve okuduğunu anlama sorunuyla kendisini gösteren nörolojik temelli bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksinin temelinde sesleri fark etme, çözümleme, harfe dönüştürme, işitsel kısa süreli bellek ve hızlı isimlendirme sorunları vardır. Disleksi, görme, işitme problemlerinden kaynaklanan ve nörolojik olamayan okuma güçlüğünden ya da yetersiz öğretim ortamından kaynaklanan okuma güçlüğünden farklıdır. Disleksi zihinsel bir yetersizlik değildir. Zeka düzeyi düşük olmadığı gibi özel yeteneklere de sahip olabilirler. Örneğin; Albert Einstein, Leonardo Da Vinci, Tom Crouse disleksili olan ünlü kişilerdir.

DİSLEKSİNİN NEDENLERİ

Disleksi doğuştan gelen gelişimsel ve tramvaya bağlı disleksi olarak ikiye ayrılır.

1. Doğuştan Gelen Disleksi: Kalıtsal olabileceği gibi doğum öncesi, doğum sırasında ve doğum sonrası komplikasyonlara bağlı olarak da gelişebilir.
2. Tramvaya Bağlı Disleksi

DİSLEKSİNİN BELİRTİLERİ

OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE GÖZLENEN BELİRTİLERİ: Bir çocukta disleksi tanısını koymak okul öncesi dönemde gözlem bakımından çok güçtür. Ancak aşağıdaki yetersizlikler disleksinin işareti olabilir:

• Konuşmada gecikme
• Yeni sözcükleri yavaş öğrenme
• Harfleri tanımada güçlük
• Yön ve zaman kavramları konusunda güçlük
• Kafiyeli sözcükleri öğrenmede güçlük
• Konuşurken anlamada en uygun kelimeyi seçmede güçlük
• İLK ÖĞRETİMDE GÖZLENEN BELİRTİLER:
• Alfabedeki harf dizinini öğrenmede güçlük
• Seslerin karşılığı olan harfleri bulmada zorluk
• Hecelemede güçlük
• Kafiyeli sözcük üretmede ve sözcüğü oluşturan harfleri söylemede güçlük
• Sözcükleri, nesne ve kavram isimlerini söylemede güçlük
• Yazılı sözcükleri seslendirmede güçlük
• Bir sözcükteki benzer sesleri ayırt etmede güçlük ve seslerin yerini değiştirme.  (Örneğin: Ekşi/Eşki)
• Yazılı kelimeleri öğrenme ve hatırlamada zorluk
• Okurken kelime, satır atlama ya da sözcüklerin sonuna ekleme ve ekleri okumama
• Yazı yazmada zorluk. Yazarken harf atlama ya da yanlış harf kullanma

İLK ÖĞRETİM İKİNCİ KADEMEDEKİ BELİRTİLER: Bazen okuma yazmayı çözen çocuklarda disleksi fark edilmez. Oysa etkisi devam etmektedir. Bu çocuklar 5. Ve 6. Sınıfa geldiklerinde ise;

• Yavaş ya da yanlış okuma
• Yazıda çok sayıda imla hatası (Örneğin: Cümle sonlarına nokta koymama, cümle başında büyük harf kullanmama vb.)
• Sesli okumada güçlük, sözcükleri yanlış sırayla okuma kelime atlama ya da sözcüğe takı ekleme
• Sözcüklerin doğru anlamını bilmeme
• Çok kullanılmayan sözcükleri okuma ya da telaffuz etmede güçlük gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır.

DİSLEKSİYE EŞLİK EDEN DİĞER ÖĞRENME GÜÇLÜKLERİ

Disleksi tek başına var olduğu zaman tanı koymak ve çocuğun sorunları ile baş etmek daha kolaydır. Ancak çoğu zaman disleksiye birçok öğrenme güçlüğü eşlik edebilmektedir. Disleksi bazen de diğer öğrenme güçlükleri ile karıştırılmaktadır. Bunların başlıcaları şunlardır:

Yazma Bozukluğu (Disgraphia): Bu öğrenme güçlüğü el göz koordinasyonundaki bozukluknedeniyle ortaya çıkman yazma bozukluğudur. Yazma bozukluğu olan çocuklar hem yazma sürecinde çok yorulup güçlük çeker hem de yazıları okunaksızdır. Dünyada oldukça sık görülen disgrafi öğrenme güçlüğüne sahip çocuklar, kelimeleri ve cümleleri yamuk yumuk, hatalı hecelenmiş ve zor okunan, oldukça karmaşık olan el yazılarına sahiptirler.

Matematik Bozukluğu (Diskalküli): Bu öğrenme güçlüğünde dört yetenek grubundan bozuklukların olduğu belirlenmiştir. Dil yetenekleri (Matematik terimlerini anlama ve yazılı problemleri matematik sembollerine çevirme), algısal yetenek (sembolleri tanıma-anlama ve sayıları kümeleştirme yeteneği), matematik yetenekleri (toplama, çıkarma, çarpma, bölme ve temel işlemlerin sırasını izleme) ve dikkat yetenekleri ( rakamları doğru yazma ve işlem sembollerini doğru gözleme

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Disleksiklerin yaklaşık %12-%24,ünde aynı zamanda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu görülür. Bu durumda tanısı daha kolay olduğu için çocuğa DEHB tanısı konur ve disleksi fark edilmeye bilir.

DİSLEKSİ VE ÇOCUĞUN DUYGUSAL DÜNYASI

Disleksi küçük yaşta üzerinde durulması gereken bir konudur. Bu çocuklar:

1. Toplum içinde okul başarısızlığı nedeniyle tembel
2. Dağınıklığı nedeniyle savruk
3. Sağını solunu karıştırma nedeniyle aptal
4. Bazı harfleri karıştırması nedeniyle dikkatsiz
5. Daha sık düşmesi ve eşyaları devirmesi nedeniyle sakar şeklinde birçok yargıya maruz kalmaktadır.

 

OLUMLU YAKLAŞIMLAR İLE DİSLEKSİLİ BİR ÇOCUĞUN KAZANACAKLARI

• Çocuğun farklılıkları fark etmesi ve zorlandığı alanlarda neler yapılabileceğini öğrenmesi
• Yaşına uygun sözel ifadeler kullanarak kendini ifade etmesi
• Başarı duygusunu tadarak benlik saygısı ve özgüven duygusu sağlayabilme
• Zihinsel İşlevlerinin farkına vardıkça akademik başarıda ilerleme
• Daha dikkatli, huzurlu, girişken bir çocuk olma
• Karar verme yetisi kazanarak tercihlerini belirtme

OLUMSUZ YAKLAŞIMLAR İLE DİSLEKSİLİ BİR ÇOCUĞUN KAYBEDECEKLERİ

• Yaşıtlarından, sınıf arkadaşlarından daha düşük bir akademik performans, ders başarısızlığı
• Çocuğun benlik saygısını yitirmesi
• Üst üste gelen başarısızlıklar nedeniyle özgüven eksikliği
• Özgüvenin zedelenmesi sonucunda yaşıtlarla olan iletişimde yaşanan zorluklar
• Sözel ifade becerilerinin zayıf olması sonucunda, çocuğun yaşadığı sıkıntıları olumsuz olarak sergilemesi, şiddete ya da kaba konuşma ve davranışlara başvurması
• Sınıf ortamında başarısız ve saldırgan tutumlar gösteren çocuğun ayırıcı davranışlara maruz kalmasıyla yalnız ve arkadaşsız bir çocuğa dönüşmesi
• Başarısızlığa alışma ve güven duygusunun zedelenmesi ile tembelliği kanıksamak
• Artarak devam eden başarısızlık sonucu çocuğun zihinsel yetersizliğimolduğunun düşünülmesi ve tamamen çocuktan vazgeçilmesi

Görülüyor ki disleksi özelliği taşıyan çocuklarda gözlenen belirtilere uygun psikolojik, eğitsel müdahaleler yapıldığında yaşadığı zorluklar büyük ölçüde ortadan kalkmakta, çocuk normal hayatına sağlıklı ve kendinden emin olarak devam etmektedir. Ancak olumsuz çevresel müdaheleler ve baskılar sonucunda çocukta var olan disleksili özelliklerin yanında mutsuzluk ve çaresizlik de meydana çıkmaktadır.

KAYNAKÇA:

1. ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN BIREYLER “AILELER IÇIN REHBER KITAPÇIK”
2. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_02/04102620_OYRENME_GUCLUYU_OLAN_BYREYLER__TR.pdf
3. http://www.farklicocuklar.com/dy.asp?tur=disleksi
4. http://tr.wikipedia.org/wiki/Disleksi
5. http://bilheal.bilkent.edu.tr/aykonu/Ay2003/september03/disleksi.html